Snelle opkomst gemakswinkels
Dit verontrustende beeld schetst vastgoedbureau CBRE in een nieuw rapport naar aanleiding van de daling van het gecombineerde marktaandeel van de top 4 retailers sinds 2011 met 2,8 procentpunt. Toch ziet het bureau geen reden voor paniek: “Ambitieuze overheidsplannen voor de ontwikkeling van nieuwe steden en woonwijken, zal de vraag naar winkelruimte verder stimuleren.”
CBRE wil een “genuanceerd beeld schetsen van de positie van de vier grootste foodretailers”, Tesco, Asda, Sainsbury’s en Morrisons. Natuurlijk heeft die top-4 te lijden onder de snelle groei van de discounters die sinds 1998 hun winkelportfolio meer dan verdrievoudigd hebben, maar er spelen ook andere factoren een rol, zo benadrukt de vastgoedadviseur.
Een daarvan is de snelle opkomst van gemakswinkels: sinds wetgeving uit 1996 de detailhandelsstructuur in de centra van dorpen en steden moest beschermen, hebben de vier grote retailers – en dan vooral Tesco en Sainsbury’s – zich op de ontwikkeling van het gemaksformat gestort. Daardoor kreeg het openen van grote wijksupermarkten aanvankelijk minder aandacht van de top-4.
In de tang tussen hoog en laag
Dit hebben de vier grote retailers overigens weer goedgemaakt door in het decennium tot 2008 de bulk van de vrijgekomen winkelmeters in te vullen, nadat formules als Somerfield, KwikSave, Safeway en Netto van de Britse markt waren verdwenen. Vandaar dat hun gezamenlijke marktaandeel in die jaren groeide van 58,7 procent in 1998 tot 81,4 procent in 2008.
Een deel van die immense groei leveren de supermarktreuzen sinds 2011 weer in, en dat heeft meerdere oorzaken: de opkomst van discounters (niet alleen Aldi en Lidl, maar ook de ‘pound stores’ die met name in non-food en kruidenierswaren veel omzetgroei boeken), maar ook het succes van hoog gepositioneerde formules als Waitrose en – niet in het minst – ook de eigen strategie. Door de enorm opgevoerde aantallen gemakswinkels hebben de grote supermarktretailers hun eigen kernactiviteit concurrentie aangedaan, zo stelt CBRE.
Veranderend shoppergedrag
Niet dat consumenten de grote supermarkten met hun ruime keuze inruilen voor een complete shoppingtrip bij gemakswinkels, maar het gaat om het effect van het fijnmazige netwerk van kleine winkels – zowel gemakswinkels als kleine discountstores – op het shoppergedrag, aldus het rapport. Klanten zijn gewend geraakt om in meerdere winkels boodschappen te doen. Daarbij letten ze scherp op aanbiedingen waarvoor ze best willen omrijden.
Dit kannibaliseert op de wekelijkse boodschappen, concludeert CBRE. Het is een observatie die sterk lijkt op de uitspraak van Waitrose-chef Mark Price, die onlangs beweerde dat het doen van de weekboodschappen een uitstervend fenomeen is in Groot-Brittannië. Price trekt echter een geheel andere conclusie dan CBRE: Price stelde immers onomwonden dat de wijksupermarkten van de grootste 4 retailers volstrekt verouderd zijn.
“Winkelpark is 20 jaar over datum”
Price zoekt de reden dat Tesco, Asda, Sainsbury’s en Morrisons zoveel klandizie verliezen aan Aldi en Lidl in het verouderde beeld dat de Grote Vier volgens hem hebben van het koopgedrag van consumenten. “Mensen kopen voeding voor nu”, aldus Price tijdens de presentatie van een eigen rapport over voedingtrends en consumentengedrag, dat Waitrose dit jaar voor de tweede keer publiceert.
“Het hele idee dat je een winkelwagentje door de supermarkt voortduwt met daarin de boodschappen voor de week is iets uit het verleden.” Klanten kopen volgens Price veel vaker voeding voor directe consumptie of voor de maaltijd van diezelfde avond. Vaak weten ze om vier uur ’s middags nog niet wat ze die avond zullen eten. Dit zijn volgens hem veranderingen in levensstijl die voortkomen uit de financiële crisis en de veranderingen in technologie.
Net zo ingrijpend als opkomst zelfbediening
“Mensen managen hun leven op een veel efficiëntere manier”, aldus de Waitrose-chef, die de veranderingen in shoppergedrag net zo ingrijpend vindt als de invoering van de zelfbedieningswinkel in de jaren 1950. Een dusdanige verandering komt volgens hem eenmaal in de vijftig tot zestig jaar voor.
“Dit alles trekt mensen weg uit de grote, buitenaf gelegen supermarkten”, zegt Price. “Dit is de werkelijke uitdaging waarmee de grote vier retailers te maken hebben. Ze hebben een winkelpark dat is ingericht op de manier waarop mensen twintig jaar geleden hun inkopen deden.” Gemakswinkels en thuisbezorging van online bestellingen zijn volgens Waitrose veel meer van deze tijd. Het zijn de trends waarop Waitrose naar eigen zeggen in elk geval wél heeft ingespeeld.
De financiële feiten stellen Price alvast in het gelijk: de 330 Waitrose-winkels – waaronder 55 gemakswinkels – hebben in het jongste kwartaal, dat eindigde op 13 oktober 2014, opnieuw een veel hogere omzetgroei geboekt (een plus van 6,8 procent) dan de vier grote retailers. En dat in een markt die gemiddeld een omzetgroei van slechts 0,7 procent realiseert.
‘Online niet overdrijven’
CBRE vindt dan weer (logischerwijs?) dat je “de effecten van de veranderingen in de foodretail niet mag overschatten”, aldus het rapport. “Superstores blijven de bulk van de huishoudelijke levensmiddelenaankopen verzorgen. Dat zal nog vele jaren zo blijven, tenzij de huishoudens ophouden met eten.”
Daar sluit Justin King, oud-topman van Sainsbury’s zich bij aan: King waarschuwde gisteren voor een overdrijving van de invloed van online op de levensmiddelenretail. “Het zou maar zo kunnen zijn dat consumenten het best wel leuk vinden om in fysieke winkels hun dagelijkse boodschappen te doen”, aldus King.
500 nieuwe superstores in de pijplijn
Het rotsvaste geloof van CBRE in de grote supermarkt zal niet zonder een eigenbelang zijn, want de vastgoedonderneming zal zeker een belang hebben in de ruim 500 ontwikkelingsprojecten voor supermarkten met verkoopmetrages vanaf 4500 m² die nu nog in de pijplijn zitten.
Hoewel de moeilijke marktomstandigheden veel projecten hebben vertraagd, gaat CBRE ervan uit dat de meeste van die geplande superstores uiteindelijk realiteit zullen worden. Wijzend op allerlei projecten om de infrastructuur te verbeteren en nieuwbouwwoningen te ontwikkelen, stellen de auteurs van het rapport dat dit een boost zal geven aan de vraag naar nieuwe supermarkten. Zeker in de meer welvarende regio’s van zuidelijk Engeland, ofwel de regio waarin Waitrose traditioneel sterk is vertegenwoordigd.
