Vorig najaar stond al één op drie retailers op omvallen en was bijna de helft van de supermarkten in de gevarenzone. In plaats van lijnrecht tegenover elkaar te staan, zouden vakbonden en retailers beter samen gaan onderhandelen met de regering voor meer steun aan de sector.
Schreeuw om hulp
De politieke instanties stellen een sociaal bemiddelaar aan bij Delhaize om de brokken te lijmen tussen de vakbonden en de directie. In plaats van vakbonden en supermarktketens tegenover elkaar te laten staan, zou de hele waardeketen – van vakbonden tot veevoederproducenten – beter samen onderhandelen met de politiek.
Al in september vorig jaar trok Fevia, de Belgische federatie van voedingsbedrijven, aan de alarmbel: twee op drie Belgische voedingsbedrijven reed toen al met de waarschuwingslampen aan. Vier op tien dreigden kopje onder te gaan bij een nieuwe economische klap. Er is nood aan concrete steun en oplossingen, zei Fevia destijds: onder meer voor het beheersen van de loonkosten riep de federatie de overheid om hulp.
Helft supermarkten in problemen
Dat bleef zonder gevolg, dus klonk het in november dat de Belgische food- en fashionspelers samen een financiële injectie van 513,38 miljoen euro nodig hadden om de storm te doorstaan. Minder dan een derde van alle supermarkten bleek gewapend om de schok op te vangen. Door de stijgende loon- en energiekosten heeft bijna de helft vers kapitaal nodig om te overleven.
Inderdaad, Carrefour Belgium maakt verlies door de “concurrentiële Belgische markt”, Lidl klokte vorig jaar af op een verlies van 51,2 miljoen euro en bij Jumbo stopte de Nederlandse moeder in 2022 nog eens 20 miljoen euro toe. In 2021 had Jumbo in België al eens 25 miljoen gekregen om de put te dichten. Ook Colruyt zag zijn winstmarge almaar verder wegsmelten in 2022.
2.000 openstaande vacatures
Aan personeelszijde was het ondertussen evenmin peis en vree. De tekorten zijn op zijn minst nijpend te noemen: halverwege vorig jaar waren er meer dan 2.000 openstaande vacatures bij de Belgische supermarkten. De werkdruk wordt onhoudbaar, aldus de vakbonden, en de retailers zitten met de handen in het haar waar nog nieuwe werknemers te vinden.
Slecht nieuws: er lijkt allesbehalve beterschap op komst. De “nieuwe” Club van Rome, die eind de jaren zestig nog doemscenario’s van overbevolking de wereld instuurde, zegt nu dat de wereldbevolking nog deze eeuw gaat krimpen. Dat betekent nog minder jongeren en dus een nog kleinere beroepsbevolking, want het aantal ouderen blijft alleen maar toenemen. En dat die ouderen langer gaan werken, lijkt een illusie: twee derde van de Vlamingen ziet het nu al niet zitten om tot 67 jaar oud te werken.
De loonkloof nog vergroot
Reserves in het rood, marges die smelten als sneeuw voor de zon en zware personeelstekorten; tegen die achtergrond kwam er in januari 2023 nog een flinke klets loonhandicap bij. Begin dit jaar bedroeg de loonkostenhandicap van België ten opzichte van de buurlanden 21%. In 2023 dreigt de loonkloof zelfs de 30% te overstijgen, vreest Comeos. En dat in een al oververzadigde, hyperconcurrentiele markt.
Jef Colruyt was de klokkenluider over de lastige Belgische markt, maar ook Frans Muller (Ahold Delhaize) heeft het over “de broeksriem aanhalen”. Efficiëntie-oefeningen moeten opnieuw worden gemaakt, en zullen zich na Delhaize doorzetten naar andere supermarktketens. De CAO’s uit het verleden komen onder druk te staan.
Relevante maatregelen
Er is bovendien meer in de sector dan alleen de retailkant. De laatste jaren bevoorraden supermarkten zich steeds meer in het buitenland. Dat is natuurlijk nadelig voor de Belgische voedingsbedrijven, die worstelen met hogere kosten. De noodgedwongen duurdere Belgische voeding dreigt volledig uit de boot te vallen.
Om over onze landbouwers nog maar te zwijgen. De overheid hoopt dat varkensboeren er spontaan mee ophouden om de stikstofuitstoot te verminderen, in plaats van te investeren in nieuwe systemen en duurzame innovatie. De methaanuitstoot – boeren en winden – van runderen reduceren, kan bijvoorbeeld met voedingssupplementen met algen, ontdekten wetenschappers. Kunstmest zou je zelfs kunnen halen uit de luchtwassers van varkens- en kippenstallen.
Conclusie: onze vele regeringen moeten hoogdringend wakker schieten en werk maken van relevante maatregelen om de sector te ondersteunen. Stop met roeptoeteren met de hoop op enkele extra stemmen, maar houd de economie overeind en zorg ervoor dat mensen hun werk kunnen behouden. Hoe kunnen ze de stijgende kosten verteren? Hoe kan de Belgische markt weer concurrentieel worden? Een complete waardeketen dreigt te ontploffen.
